Tijdens AFW september 2021 werd de Franse Roxane Mbanga bekroond als winnaar van de Lichting 2021 generatie. In haar installatie ‘NOIRES’ daagt de Gerrit Rietveld Academie afgestudeerde de vooroordelen van de kijkers uit en belicht ze zwarte vrouwelijke lichamen. Wij spraken Roxane over haar ervaring met Lichting, haar overwinning en haar toekomstplannen.
Hoe heb je Lichting ervaren? Wat heb je geleerd en wat waren de grootste uitdagingen?
Het nominatieproces bracht veel uitdagingen met zich mee, die voornamelijk rond timing en locatie draaiden. Ik kwam erachter dat ik genomineerd was voor Lichting tijdens het afbouwen van mijn installatie, na een week exposeren in de Gerrit Rietveld Academie voor mijn afstudeerproject. Toen ik het nieuws kreeg was ik zo moe van het opbouwen en afbouwen dat ik het niet echt kon verteren. Het voorbereidingsgesprek vond pas plaats eind augustus, toen heb ik al snel beslist dat deze Lichting presentatie moest draaien om de highlight van mijn project: ‘Naked Underneath’, waarin vrouwen hun lichaam opnieuw toepassen door de sensatie van naaktheid in de openbare ruimte. De manier waarop ik werk is dat ik eerst de locatie vastleg om vervolgens mijn werk daarop aan te passen. Nu kon dat niet aangezien de locatie pas een paar dagen voor Amsterdam Fashion Week werd vastgelegd. Het was een hele uitdaging voor mij maar uiteindelijk ben ik blij dat ik het gedaan heb. Ook was ik erg onder de indruk van het Lichting team, en met name Rubia Heyer. Ze heeft ons allemaal enorm gerustgesteld. In Frankrijk is de mentaliteit op modescholen en diverse mode-instituten heel anders. Ze geven je vaak de indruk dat je niets voorstelt. Hier was ook de jury heel hulpvaardig. Ik was aangenaam verrast over de vrijheid die wij als Lichting kandidaten kregen als het op presentatie aankomt. Ik werk niet met typische seizoensgebonden collecties, en heb mijn werk ook niet op een catwalk getoond. Ik vind het uiterst belangrijk dat de mode-industrie zich openstelt en dat gebeurt mede door events als Lichting, die een stem geven aan creatievelingen die niet het typische “mode pad” bewandelen. Twee dagen na het winnen was ik zo blij, niet omdat ik won, maar omdat de jury ervoor koos om mijn project uit te lichten, dat zwarte vrouwen in het midden plaatst en vereerd.
2022 zal het eerste jaar zijn dat twee Lichting winnaars een plek delen op het AFW september programma. Wat heeft jouw werk gemeen met dat van Lichting 2020 winnaar Darwin Winklaar?
Ik en Darwin hebben drie jaar lang samen gestudeerd aan de Gerrit Rietveld Academie. daarna heb ik een tussenjaar genomen, dus zat ik op een gegeven moment een jaar onder hem. We zijn vrienden, en beide verhalenvertellers, en ik denk dat we samen echt iets leuks kunnen doen voor AFW. Onze overeenkomst zit in de manier waarop we werken. Darwin en ik willen echt onze verhalen vertellen, het punt is dat we zo gewend waren om ongeïnteresseerde mensen te vertellen over Arubaanse mensen en zwarte vrouwen, dat we het beu waren om niet gehoord te worden en beide hebben besloten om de aandacht op te eisen en onze waarheid en realiteit te vertellen. Het gaat bij Darwin niet alleen om zijn ervaring of de kleding zelf, het gaat om gevoelens. Hij nodigt ons uit in zijn wereld door het delen van gevoelens. Ik doe in principe hetzelfde, maar met andere technieken. De kern en de noodzaak van ons werk zijn hetzelfde.
Naast een show tijdens AFW 2022 heb je ook een cash prijs van €10.000 gewonnen. Heb je al een idee hoe je dit geld gaat gebruiken voor je creatieve uitingen?
Het grappige is dat ik tijdens mijn afstuderen al een plan had voor de volgende stappen in mijn carrière. Omdat ik tijdens dit project met meer dan dertien vrouwen heb samengewerkt en omdat ik op dit moment geen geld had om ze hier uit te nodigen om mijn werk te zien, vond ik het een leuk idee om een tour te doen met dit project zodat ik het werk naar hen kan toebrengen. Ik heb in het totaal vijf dagen geëxposeerd in Amsterdam, graag zou ik dat verlengen naar een maand. Daarna wil ik naar Londen, Brussel en uiteindelijk naar Nigeria. Op het moment ben ik in Dakar in Senegal en werk ik met verschillende media. Ik ben vooral aan het schilderen. Dit doe ik om uiteindelijk de NOIRES-tour te starten en meer werk daaraan toe te voegen. Ook werk ik hier samen met een curator en denken we samen waar te beginnen. Voor nu gaat het vooral om het hebben van een plan voor de steden en met wie we graag zouden werken.
Ik wil dat een deel van het geld ook gaat naar de mensen die voor mij en met mij werken, maar ook om mezelf te kunnen betalen voor mijn harde werk. Tijdens het afstudeerjaar wilde ik dat al doen, zo ik probeerde funding te krijgen en begon ik een go fund me-pagina om mijn droomwerk te realiseren. Nu vind ik het belangrijk om mezelf op de eerste plaats te zetten en ik vind ook dat dit meer genormaliseerd moet worden in de creatieve industrie.
Welke belangrijke thema’s zou jij nog graag willen vertalen naar jouw designs?
Net voor Lichting keek ik naar mijn portfolio en realiseerde ik me dat ik vooral met twee grote thema’s werk: het naakte lichaam en het toe-eigenen van je eigen lichaam, en mijn identiteit als zwarte vrouw. Als ik kijk naar mijn werk zijn dit de thema’s die ik heb gehanteerd sinds ik vier jaar geleden begon met kunst. Tijdens mijn studies ben ik echter de weg een beetje kwijtgeraakt, ik wist wat ik wou vertellen maar niet hoe. Vandaar dat ik ook mijn tussenjaar heb gebruikt om met objectmakers samen te werken en te leren hoe ik mijn verhaal kan omzetten in alle verschillende media die ik hanteer. Nu ik de perfecte manier heb gevonden om mijn thema’s over te brengen, ben ik eigenlijk gewoon enthousiast om deze thema’s verder te vertalen op andere manieren.
